City in new boundaries. Temporary housing as a redefinition tool of Drapetsonas’ urban memory.

#τίτλος: Η πόλη σε νέα όρια. Η προσωρινή κατοίκηση ως εργαλείο επαναπροσδιορισμού της αστικής μνήμης της Δραπετσώνας.

#φοιτητική ομάδα: Mάλαμα Ε. Παυλάκη Ε.  

#επιβλέπων καθηγητής: Τζομπανάκης Αλέξιος

#χρονολογία: Νοέμβριος 2015

#μάθημα: Διπλωματική Εργασία

#σχολή / τμήμα: Πολυτεχνείο Κρήτης, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών

Εισαγωγή + Ανάλυση περιοχής

Στόχος της παρούσας διπλωματικής εργασίας αποτελεί η ανάπλαση και ενεργοποίηση της περιοχής της Δραπετσώνας με κυρίαρχο άξονα επέμβασης την κεντρική οδο Αγ. Πολυτεχνείου καθώς και ο σχεδιασμός συστήματος μονάδων προσωρινής κατοίκησης πάνω από την υφιστάμενη οριακή δόμηση εκατέρωθεν των γραμμών του τρένου, επί των οδών Θεσμοφορίου και Αγ. Δημητρίου σε συνδυασμό με πολυχρηστικό συγκρότημα δημόσιων χρήσεων. Η περιοχή μελέτης βρίσκεται νοτιοδυτικά της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά. Tα στοιχεία που διαμορφώνουν την ταυτότητα της περιοχής είναι οι αρχαιολογικοί χώροι και τα ιστορικά κελύφη τα οποία περιλαμβάνονται σ αυτην, τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος με τα οποία έρχεται σε επαφή, η βιομηχανική ζώνη στο νότιο τμήμα της καθώς και οι διαφορετικές τυπολογίες δόμησης.

Η Χαράδρα

Η κυρίως περιοχή της επέμβασης βρίσκεται στο τμήμα όπου η δόμηση φτάνει οριακά παράλληλα με τις σιδηροδρομικές γραμμές είναι γνωστή ως χαράδρα και αποτελεί ένα υπόλειμμα του παλαιού αστικού ιστού.

Στρατηγική+ Γενικό masterplan

Ένα από τα βασικά στοιχεία που προσδιόρισαν τη στρατηγική μας είναι οι 3 βασικές ζώνες οι οποίες διακρίναμε στην περιοχή. Αυτή της βιομηχανικής ζώνης του λιμανιού, η ζώνη πρασίνου που περιλαμβάνει τα δύο πάρκα της περιοχής και τον αρχαιολογικό χώρο καθώς και τη ζώνη του αστικού ιστού. Πρόθεση μας ήταν να συνδέσουμε άμεσα την περιοχή με το λιμάνι, αφού παρότι είναι κοντά αυτό δε συμβαίνει, να δημιουργηθεί ένα δίκτυο πρασίνου μέσω της σύνδεσης των πάρκων τους, ενώ τέλος να συνδεθεί ο αρχαιολογικός χώροςμε το δυτικό τμήμα της περιοχής και την περιοχή της χαράδρας. Κύριος άξονας της επέμβασης αποτέλεσε ο κεντρικότερος δρόμος της περιοχής, ο δρόμος Αγωνιστών πολυτεχνείου όπου προχωρήσαμε και σε επανασχεδιασμό τετραγώνων. Η αναδιαμόρφωση και ενίσχυση της κεντρικής πλατείας της περιοχής με τη μετεγκατάσταση του δημαρχείου, η δημιουργία επιπλέον πλατειών μικρότερης κλίμακας στην περιοχή, η δημιουργία δικτύου πεζοδρόμων και ποδηλατοδρών, ο σχεδιασμός δικτύου κοινόχρηστου πρασίνου καθώς και η διαπλάτυνση των πεζοδρομίοων και τήρηση συγκεκριμένου πλάτους στους δρόμους ανάλογα με την ένταση τους για την καλύτερη κυκλοφορία πεζού και αυτοκινήτου αποτέλεσαν κυρίαρχα στοιχεία της στρατηγικής μας. Η στρατηγική μας ουσιαστικά συνοψίζεται στο γενικό masterplan της επέμβασης.

Ιστορικό + θεωρητικό πλαίσιο

Τα στοιχεία που επηρέσαν, ωστόσο, την κυρίως επέμβαση μας τοποθετούνται παράλληλα και στην ιστορία αυτής τις περιοχής τα οποία και ισχυροποιούν την ταυτότητα της. Μετά την μικρασιατική καταστροφή η περιοχή της Δραπετσώνας αποτελούσε περιοχή όπου εγκαταστάθηκαν οι οποίοι διέμεναν σε παράγκες τις οποίες είχαν κατασκευάσει οι ίδιοι. Η περιοχή χαρακτηριζόταν απο την κατάσταση αυτοδόμησης, την οργανικότητα και την έντονη μικροκλίμακα λόγω της αποκλειστικής ύπαρξης προσφυγικών παραπηγμάτων.  Το 1960 η ανάγκη για στέγαση του πληθυσμού οδήγησε την κυβέρνηση στη δημιουργία σχεδίου για την οργάνωση και κατασκευή κατοικιών. Η διαφωνία ωστόσο των κατοίκων λόγω της επιθυμίας τους για αυτοστέγασε οδήσε εκείνη τη χρονιά στη λεγόμενι μάχη της παράγκας.

Παρά τη μάχη αυτή, το 1962 ξεκίνησαν οι διαδικασίες για την κατασκευή 1200 εργατικών κατοικιών και έτσι η περιοχή άρχισε να σταδιακά να χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη κλίμακα και πυκνότητα δόμησης. Το 1967 η κατεδάφιση των προσφυγικών παραπηγμάτων ήταν πλέον ολοκληρωτική αφού ολοκληρώθηκε και το σχέδιο ανέγερσης των εργατικών κατοικιών της περιοχής. Κάτι που άλλαξε καθοριστικά το ύφος της περιοχής. Η σημερινή κατάσταση της περιοχης αποτελεί ένα συγκεκρασμό παλαιών και πιο σύχρονων κτιρίων αλλά και τυπολογιών αντίστοιχα.

Yona Friedman

Για την οργάνωση των ιστορικών αυτών στοιχείων που λειτούργησαν ως επιρροές στην επέμβαση μας, μελετήθηκε το θεωρητικό πλαίσιο του Yona Friedman. Το 1958 o Yona Friedman εξέδωσε το μανιφέστο του mobile architecture το οποίο επικεντρώνεται στη μετακίνηση των πληθυσμών και των κοινωνιών και όχι στη μετακίνηση των κτιρίων. Βασικό στοιχείο της θεωρίας αυτής ήταν η ελάχιστη επαφή του κτιρίου με το έδαφος και η εναλλαγή του με βάση τις ανάγκες του χρήστη. Αργότερα εκδίδει το βιβλίο architecture of survival στο οποίο επικεντρώνεται στην επανεξέταση του ρόλου της αρχιτεκτονικής στην επιβίωση του είδους σε ακραίες συνθήκες και στις νέες καταστάσεις που μπορούν να οδηγήσουν στην εξερεύνηση νέων ορίων στη  αρχιτεκτονική. Τα νέα κοινωνικά δεδομένα που προκύπτουν τόσο με την οικονομική κρίση όσο και με κοινωνική κρίση που διανύουμε θέτουν επιτακτή την ανάγκη για συμβίωση, ελαχιστοποίσηση του ιδιωτικού χώρου του χρήστη καθώς συχνά και την μετακίνησή του . Τα ζητήματα αυτά επιλύονται με την δημιουργία μικρότερων ιδιωτικών χώρων και στην έμφαση στους χώρους με δημόσια ή ημιδημόσια λειτουργία. Παράλληλα προκύπτει η ανάγκη για την εξερεύνηση νέων ορίων στην αρχιτεκτονική με την επανεξέταση της υφιστάμενης κατάστασης προσαρμογή παλι δεδομένων στα νέα.

Σύστημα μονάδων προσωρινής κατοίκησης και δημόσιο πολυχρηστικό συγκρότημα

Η επέμβαση μας  διαμορφώνεται από μια κεντρικη διαδρομή που έρχεται να συναντήσει το  βασικό μας άξονα και να ενώσει τον αρχαιολογικό χώρο με το πάρκο και το κτίριο.

Η πορεία αυτή αποτελέι και την κύρια διαδρομή του συστήματος που  το διατρέχει ,εναλάσσοντας χαρακτήρα σε δημόσιο και ημιδημόσιο. Το σύστημα χρησιμοποιεί ως έδαφος το τεχνικτό ανάγλυφο τον υφιστάμενων πολυκατοικιών και δημιουργεί ένα κάναβο ανάλογα με τις εναλλαγές των υψών αυτού. Συμπληρωματικά δημιουργούνται τα επίπεδα του συστήματος τα οπόια διαμορφώνουν και την εναλλαγή από της ζώνες των μονάδων στις πιο δημόσιες ζώνες , σύμφωνα με τον χαρακτήρα της ευρύτερης περιοχής, ωστόσο αυτή τη φορά καθ ύψος. Η κατακόρυφη κίνηση έρχεται να συμπληρώσει τον κεντρικό άξονα ως μία πιο άμεση πρόσβαση στις εκάστοτε γειτονίες που αυτοί ορίζουν. Οι ανοιχτοί χώροι αποτελούν τις πλατείες του συστήματος και επαναλαμβάνονται διαδοχικά σε κάθε κλαδο του, ενώ παράλληλα με τους ανοιχτους χώρους του συστήματος έρχονται και οι κλειστοί ως τα δημόσια κτίρια αυτού. Σε συμπλήρωση των δημόσιων ανοιχτών χώρων έρχεται το πράσινο καθ ‘ ύψος αυτών

Δημόσιο κτίριο

Η ράμπα-κτίριο έρχεται να συνδέσει τον κεντρικό άξονα με το σύστημα και να λειτουργήσει ως μέτωπο και φίλτρο προς την πόλη και το πάρκο ενώ παράλληλα αποτελεί μία δημόσια ζώνη εμπορικών χρήσεων. Για την ενίσχυση του δημόσιων χρήσεων της περιοχής, την διατήρηση του μέτωπου συμπληρώνεται το κτίριο εκθέσεων όπου ενσωματώνει και την κεντρική διαδρομή σε συνέχεια με το σύστημα των κατοικιών. Η ανάγκη για μία σύνδεση με την ανατολικό μέτωπο επιλύεται με  μία πεζογέφυρα. Το ανατολικο μέτωπο προς λιμανι ,σημαντικό στοιχείο για την είσοδο απο αυτό στην πόλη , αλλά και η ανάγκη για ενδιαμεσες συνδέσεις διαμόρφωσαν σε συνέχεια με το συστήμα  το κτίριο βιβλιοθήκη που έρχεται να σηματόδοτήσει την έισοδο αυτή ως ένα τοπόσημο και στη συνέχεια τα κτίρια των εργαστηριών στα οποία ενσωματώνεται και η κεντρική διαδρομή .Την συνολική επέμβαση συνδέει η πλατεία παραμάνα η οποία αποτελέι κεντρικό πυρήνα της επέμβασης και χώρο μετάβασης προς το πάρκο.

City in new boundaries.

Temporary housing as a redefinition tool of Drapetsonas’ urban memory.

Students: Malama Eleftheria, Pavlaki Evangelia

Supervisor: Tzobanakis Alexios

Technical University Of Crete

Date of presentation: 04/11/2015

Introduction+ Urban Analysis

The target of this project is the renewal and activation of Drapetsona’s urban area.The main axis of intervention is the central 'Agoniston Polytechneiou' street. Moreover the projectis focused in the design of a temporary housing system above the existing marginal buildings on both sides of railway lines, on the streets Thesmoforiou and Ag. Demetriou in combination with multifunctional public complex.

The project area is located on southwest of wider Piraeus area. The main elements that form area's identity are the archaeological sites, the historical shells, the natural element, the industrial zone on the south, as well as the different building typologies.

The “Gorge”

The main intervention area is located in the part where the existing buildings reach marginally parallel the railway lines, which is commonly known as “The Gorge” and constitutes a residue of the old urban fabric.

Strategy

One of the basic elements of our strategy was the identification of three different typologies that exist in different combination in the area. The industrial zone of the port of Piraeus, the green zone consisted of two parks and the archaeological site and the urban fabric.

Our intention was to connect directly the port with the area of Drapetsona, to create a network of the green spaces and finally to connect the archaeological sites with the western part of the city and the “gorge”.

The central axis of the proposal is the main road of the area, ”Agoniston Polutexneiou” in which the building plots were redesigned as an urban connector.

The redesigning and redefining of the central square of the area is accomplished with the relocation of the municipality building, creating additional smaller public spaces, a network of side walks and bicycle paths. Additionally though the design process it was attempted to redefine the green, semi-public spaces among the neighbourhood, to extend the side walks for pedestrians and to redefine the width of the highways.

Historical- theoretical context

The area is also characterized by its strong historical past that reinforces its identity. After the Destruction of the Ionia, the district of Drapetsona was the area that the refugees have settled by making shanties .The district the area distinguished itself by organic urban structure and micro-scale. In 1960, the necessity for housing forced the government to design a plan of organized social housing for the area. The disagreement of the residents with the government (as they wanted the housing problem to be solved with a self-made urban construction) had led to a battle named “Shanty’s battle”. Despite this conflict, in 1962 the construction of 1.200 social houses began and the area had started to be characterized by a bigger scale and density of buildings. The demolition of the refuges’ houses ended in 1967 thus the character of Drapetsona changed completely. Today the area is formed by a mixing of older and contemporary buildings but also different urban typologies.

Yona Friedman

To organize these historical data, we studied the theory of Yona Friedman.

In 1958 Yona Friedman published his manifesto “mobile architecture” that focuses on the 

displacement of populations and communities, but not the movement of buildings. 

One of the basic elements of his theory was the minimum contact of the building with the 

physical ground and the adapting of architecture on the human needs. 

Later he published his book “architecture of survival” in which he focuses on reviewing the 

role of architecture for the survival of the species in extreme conditions and new situations 

that can lead to explore new boundaries in architecture.

Nowadays, the new social reality that came of the economic and social crisis, makes  the need for symbiosis intense, leading to the minimization of the private space and taking into consideration the movement of the people. Because of these facts, the private spaces in this proposal become smaller as it’s given more attention to the public and semi-public spaces. At the same time the need of exploring new boundaries in architecture leads to reconsidering the existing situation and adapting in the new data.

Temporary housing unit system and multifunctional public complex

Our intervention is formed by a central route that joins our basic axis and links the archaeological site with the park and the building complex. This route is the main path of the system that runs through it, and alternates character from public to semi-public and vice versa. The system transforms the existing buildings to an artificial landscape for it, that plays the role of its ground and creates a grid according to the alternations of their heights.

In addition, vertical levels of the system are created, that form the alternation from private unit zones to public areas, according to the character of the wider region of Drapetsona, but in this case in height. The vertical movement complements the central axis as a direct access to every neighbourhood laid down in them. The open spaces constitute the “squares” of the system and are repeated sequentially in every part of it, while in parallel with the open spaces of the system come in enclosed spaces as the “public buildings” of this. In addition, these open public spaces are also symbolized by green facades.

Multifunctional public complex

The ramp- building links the central axis of the system and acts as an urban face as well as a filter to the city and the park while it consists a commercial zone. The gallery building is added to the complex for the reinforcement of public uses and also for the maintenance of the urban face which embodies the main route further to the housing system. The need for a connection to the eastern face is solved by a footbridge. The east face which is an important element for the entrance from the port to the city, but also the need for intermediate connections, formed in continuity with the system the library building that marks the entrance as  a landmark and also formed the buildings of laboratories to which integrates the central route. The total intervention is integrated by the “stapler” square which is the core of the complex and also a transitional area from the building to the park.