Mashaa Allah: Ισλαμικό κέντρο στην Αθήνα

#τίτλος: Mashaa Allah: Ισλαμικό κέντρο στην Αθήνα

#φοιτητική ομάδα: Αλίκη Σιγάλα, Άγγελος Χιώτης 
#χρονολογία: Ιούλιος 2015 

#μάθημα: Διπλωματική Εργασία

#επιβλέποντες καθηγητές: Σταύρος Γυφτόπουλος, Κατσαρός Μιλτιάδης
#σύμβουλος: Ειρήνη Κλαμπατσέα

#σχολή: Eθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο / Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών

Περίληψη

Η εργασία πραγματεύεται το σχεδιασμό ενός Ισλαμικού κέντρου που περιλαμβάνει και χώρο προσευχής στην πόλη της Αθήνας.


Η χωροθέτηση του κτιρίου

Το πρώτο ζήτημα που προκύπτει από τη επιλογή του θέματος είναι η χωροθέτηση του κτιρίου στον αστικό ιστό, καθώς ένα κτίριο τέτοιας φύσης αλληλεπιδρά με τον χώρο γύρω του. Αυτό συμβαίνει διότι απευθύνεται σε ορισμένη μερίδα του πληθυσμού της χώρας, η οποία αποτελεί μειονότητα στην περιοχή. Η κατασκευή ενός Ισλαμικού κέντρου ενισχύει την συνεκτικότητα της μειονότητας, ενώ παράλληλα εξετάζει ένα πολύ ευαίσθητο και προσωπικό για τον καθένα θέμα: αυτό της θρησκείας. Συνεπώς, ο χώρος που επιλέγεται να τοποθετηθεί το μουσουλμανικό κέντρο αποτελεί κρίσιμη επιλογή, καθώς πρέπει να βοηθά τους χρήστες του να αισθάνονται άνετα. Επιπλέον, ένα τέτοιο κτίριο τείνει να δημιουργήσει γύρω του έναν πυρήνα λειτουργιών που σχετίζονται άμεσα με την μουσουλμανική μειονότητα, μεταλλάσσοντας τον μέχρι τότε χαρακτήρα της περιοχής, ίσως απομακρύνοντας τον μη μουσουλμανικό πληθυσμό ή τους γηγενείς κάτοικους, ανάλογα με τον βαθμό δεκτικότητάς τους προς το διαφορετικό.

Στην μελέτη αυτή επιχειρείται να προταθεί ένα σύστημα κριτηρίων, το οποίο προσδοκά να ανταποκριθεί στο ιδιαίτερο υπόβαθρο της Αθήνας, με στόχο να τεθούν οι βάσεις για την δημιουργία ενός ενεργού, εξωστρεφούς αστικού στοιχείου, που θα συνάδει με την παγκόσμια και τοπική ενσωμάτωση των μουσουλμάνων στον Δυτικό κόσμο. Στα κριτήρια αυτά συμπεριλαμβάνονται: a) Η προσβασιμότητα, έτσι ώστε το Ισλαμικό κέντρο να βρίσκεται κοντά σε κόμβο του δικτύου συγκοινωνιών και να είναι προσβάσιμο σε καθημερινή βάση, καθώς οι περισσότεροι μουσουλμάνοι της πόλης είναι οικονομικοί μετανάστες και δεν διαθέτουν όχημα ιδιωτικής χρήσης. β) Η κοινωνική δραστηριοποίηση των μουσουλμάνων, καθώς ο πιστός προσεύχεται πέντε φορές την ημέρα σε συγκεκριμένες ώρες, γ) η κοινωνική ένταξη των μουσουλμάνων, καθώς το περιβάλλον γύρω από το Ισλαμικό Κέντρο πρέπει να παρέχει ασφάλεια στους πιστούς για την ελεύθερη άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων τους, ενώ παράλληλα να συμβιώνουν αρμονικά με τους αλλόθρησκους της περιοχής και δ) το πλαίσιο χρήσεων γης. Τέλος, αποτυπώθηκαν στον χάρτη οι περιοχές που πληρούν όλα τα κριτήρια, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.

Παράλληλα, προσθέσαμε κάποια επιπλέον μίκρο-κριτήρια που θεωρούμε ότι θα πρέπει να πληροί ο χώρος κατασκευής του ισλαμικού τεμένους: αυτά είναι η τοποθέτηση του επί κεντρικού άξονα ή πλατείας και η μικρή απόσταση σε σχέση με το κέντρο της Αθήνας, παίρνοντας ως τέτοιο την πλατεία Ομονοίας. Έπειτα από την ποιοτική αποτίμηση των χαρακτηριστικών των διαθέσιμων οικοπέδων, επιλέξαμε αυτό στην διασταύρωση των οδών Π. Τσαλδάρη και Δεληγιώργη, κοντά στην Ομόνοια.


Το κτιριολογικό

1. Χώρο λατρείας (180 ανδρών – 90 γυναικών)
2. Διοικητικούς χώρους
3. Υποδοχή – πληροφορίες
4. Χώρο διδασκαλίας
5. Βιβλιοθήκη
6. Ξενώνες
7. Εστιατόριο
8. Χώρο εκδηλώσεων (40 ατόμων)


Η σύνθεση

Βασικό στοιχείο της σύνθεσης αποτελούν τα συναισθήματα που προκαλούνται στους πιστούς κατά την χρήση των χώρων του τεμένους. Επιθυμητή ήταν η δημιουργία ενός ατμοσφαιρικού μυστηριακού χώρου με  διαβαθμίσεις φωτός και έντονες αντιθέσεις. Έτσι, εισάγεται η έννοια της «σχισμής». Επιχειρείται μια μετάφραση της λουτρικής διαδικασίας της κάθαρσης, που προηγείται της προσευχής, σε στάδια που αντιστοιχίζονται σε αλληλουχία χώρων που επιδρούν με διαφορετικό τρόπο στην ψυχοσύνθεση του ατόμου που κινείται σε αυτούς. Εργαλείο για την απόδοση της αίσθησης αυτής είναι η βύθιση της στάθμης της προσευχής, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένας χώρος που τέμνει την γη (τέμνω> τέμενος) και είναι αποκομμένος από το περιβάλλον, όπως επίσης και η διακύμανση του φωτός και η κατηφορική κίνηση προς τον χώρο προσευχής.

Ως προς την γεωμετρία του οικοπέδου, ένα στοιχείο που διατηρείται είναι η διαμπερότητα του οικοπέδου μέσω της οποίας ενώνεται ο κεντρικός άξονας της λεωφόρου Πειραιώς με τις μικρότερης κλίμακας γειτονιές που βρίσκονται στο πίσω μέρος. Το ίδιο το σχήμα του οικοπέδου υποδεικνύει την τοποθέτηση ενός επίμηκες όγκου ανάμεσα στις μεσοτοιχίες, μια «σφήνα». Δημιουργείται ένα ελεύθερο ανάγλυφο επίπεδο στο ισόγειο που αποδίδεται και στον περιπατητή της πόλης, με έναν ελαφρύ μεταλλικό όγκο από πάνω ο οποίος εδράζεται σε μια ισχυρή βάση πίστης. Το ανάγλυφο ισόγειο έχει διττό ρόλο: αφενός, λειτουργεί ως πλατεία ισχυροποιώντας την έννοια του τοποσήμου που έχει το κτίριο με την δημιουργία ενός χώρου στάσης και θέασης του ιερού τοίχου της Μέκκας, ενώ αφετέρου, προετοιμάζει τον πιστό για την εξαγνιστική κάθοδο προς τον χώρο προσευχής με την ελαφριά του κλίση.
Το πολιτιστικό κέντρο διαρθρώνεται σε αυτόνομους χώρους-κύβους κάνοντας μια νοηματική παραπομπή στον ιερό κύβο της Κάαμπα (Kaaba> Cube) στην Μέκκα. Υπάρχει ελεύθερη οπτική προς τους δρόμους που περιβάλλουν το οικόπεδο και προς την πλατεία, ενώ είναι σαφής η ύπαρξη μια ζώνης κίνησης, οριζόντιας και κατακόρυφης. Κάθε κύβος έχει μια ξεχωριστή αυτόνομη λειτουργία, κάτι το οποίο επιτρέπει  τον ελεύθερο χειρισμό των ορίων των κλειστών-ανοιχτών χώρων. Έτσι, επιλέγεται οι κινήσεις ανάμεσα στου κύβους να είναι ημι-υπαίθριες και να συνοδεύονται από ευχάριστα πλατώματα εκτόνωσης των λειτουργιών των κουτιών. 

Στις χαράξεις μας λαμβάνονται υπ’ όψιν τόσο η γεωμετρία του οικοπέδου, όσο και η χάραξη της Μέκκας που υποδεικνύει την κατεύθυνση της προσευχής. Στην πλατεία τοποθετείται ένα κατακόρυφο στοιχείο με διπλό χαρακτήρα: ένα στοιχείο μνήμης του μιναρέ που υποδεικνύει την ύπαρξη του τεμένους, ενώ παράλληλα λειτουργεί και ως πηγή φωτός του τεμένους. Ακόμα, η κάλυψη του πολιτιστικού κέντρου γίνεται με την τοποθέτηση ενός φίλτρου σκιασμού και βλεμμάτων από πανέλα μπετόν, η γεωμετρία του οποίου θυμίζει  τα αραβικά μασραμπίγια, που τοποθετούνταν στα παράθυρα.

#title: Mashaa Allah: Islamic cultural center in Athens

#students: Aliki Sigala, Angelos Chiotis
#supervisors: Stavros Giftopoulos, Miltiadis Katsaros
#advisor: Irene Klabatsea 
#date: July 2015

#course: Diploma Thesis

#school / department: University of Athens / Faculty of Engineering / School of Architecture



Abstract

This project deals with the design of an Islamic cultural center, including a place of worship, for the city of Athens.

The choice of site

The most important issue that arises from this study is the choice of site for the construction of this building in the urban fabric, due to the fact that this cultural building interacts with its surroundings intensively. This happens because it refers to a specific group of the urban population, which forms a minority in the area. The construction of the Islamic cultural center improves the cohesion of the minority by reminding people’s common past, but also examines a very sensitive and personal issue; that of religion. As a result, the location that is selected to construct this cultural building is crucial, as it is needed to make its users be familiarized with their city. Moreover, it tends to attract certain uses that are related to the Muslim community, transforming the area’s style, probably prompting the non-Muslim population or the locals to move out, depending on their tolerance to live along with another cultural group.

This study proposes a siting criteria system that aims to adapt to the unique background of Athens, in order to set the principles for the creation of an active, extrovert urban element that supports the universal and local integration of Muslims in the Western civilization. These criteria are; a) the accessibility. The Islamic cultural center should be located close to a node of public transportation network, in order to be accessible every day, regarding that most Muslims in Athens are economic refugees and do not own a car. b) The social activity of the Muslims, as the worshipper prays five times a day in specific hours, c) the integration of the Muslims in the local society, because the area around the Islamic cultural center must ensure the Muslim worshippers for their religious freedom, and enabling them to live in peace with the locals, and d) the land uses. Thus, the areas that fulfill all the criteria mentioned above are impressed upon the map.

Subsequently, another group of criteria, which are considered vital for the choice of the site of the mosque, were included; a) the location of the building along a main road or square and b) the cultural center to be constructed in proximity with the center of Athens, the Omonia square. Afterwards, the empty lots in these areas were highlighted on the map. The evaluation of their advantages and disadvantages of the lots resulted in the selection of the one at P. Tsaldari and Deligiorgi cross, near the Omonia square.

The program

The program is consisted of:

1.      Mosque (180 men – 90 women)

2.      Administration

3.      Information

4.      Classrooms

5.      Library

6.      Dormitories

7.      Restaurant

8.      Recreation hall

Architectural synthesis

The main idea of this synthesis is dictated by the emotions that evoke to the worshippers during the use of the mosque. As a result, a mysterious atmosphere was to be created by gradations of light and intense contrasts. Thus, the concept of the “crack” is inserted. The bathing procedure – the catharsis is interpreted to consequent stages and areas that influence, in different way to each person, the spiritual and emotional ego of the prayer. In order to render this sense, the place of worship is immersed, so that a place isolated from its surroundings to be created. The prayers follow a downhill movement around the mosque to enter the mosque.

The lot is characterized by its face on two roads; the Piraeus highway in front and the Agesilau street and the low scale buildings at the back. The shape of the lot enables the configuration of an elongated volume in between the adjacent buildings, a “wedge”. Thus, a steeped ground floor which is accessible to every citizen was created and a light metal structure above it, which is based on a strong base of faith. The ground floor has double meaning; on the one hand, it can be used as a square, a local landmark providing a resting area by the qibla wall. On the other hand, it prepares the worshipper for the purification downhill movement towards the mosque by its light inclination.

The cultural center is consisted of autonomous cubes, a reference to the Islam’s most sacred mosque, the Kaaba (“The Cube”) in Mecca. There is view to the streets that circulate the lot and to the square; meanwhile the horizontal and vertical flow of movement is unambiguous. Each cube has a definite autonomous use, which results to the vague limits of open and closed spaces of the building. As a result, the users move through the open-air building and rest to the areas provided which are attached to the movement corridor, but also connected with the cubes.

The geometry of the lot and the direction of qibla were crucial during the design process of the Islamic cultural center. A vertical element is placed in the square with double meaning; a recall of the minaret that indicates the existence of mosque, but also functions as a source of light for the mosque. The cultural center is covered with perforated concrete skin panels, reminding the Arab mashrabiya that were placed on the windows.