Awakening the past. Revitalization of historic settlements in the Mediterranean

#τίτλος: Ξυπνώντας το παρελθόν. Αναβίωση Ιστορικών Οικισμών στη Μεσόγειο.

#φοιτήτρια: Μαρία Σαχσαμάνογλου

#επιβλέπουσα καθηγήτρια: Μαρία Δούση

#χρονολογία: Σεπτέμβριος 2015

#μάθημα: Ερευνητική εργασία
#σχολή/τμήμα: Πολυτεχνική Σχολή ΑΠΘ / Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών

#τεύχος: link

Περίληψη

Η εργασία αυτή επιχειρεί να προσεγγίσει ένα θέμα αρκετά σύνθετο και, ταυτόχρονα, κρίσιμο και επίκαιρο. Οι ιστορικοί οικισμοί, που μέχρι πρόσφατα δεν περιλαμβάνονταν καν στο θεσμικό πλαίσιο προστασίας, ακόμα και σήμερα δεν έχουν γίνει πλήρως αντιληπτοί στη συνείδηση των ανθρώπων ως τμήμα της πολιτιστικής κληρονομιάς και, μάλιστα, ιδιαίτερα σημαντικό. Ακόμα και ο επιστημονικός κλάδος της αποκατάστασης, πολλές φορές, αυτόματα συνδέει την έννοια του μνημείου με τα μεμονωμένα κτίσματα, αποκλείοντας a priori από αυτή την κατηγορία τους ιστορικούς οικισμούς. Δυστυχώς, αυτό ήταν η αιτία πολλοί από αυτούς, μετά από μεγάλες χρονικές περιόδους εγκατάλειψης, να καταρρεύσουν, οδηγώντας στην οριστική απώλεια σπουδαίων τμημάτων της ιστορίας του ανθρώπου. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, διαπιστώνεται μια προσπάθεια αντιστροφής αυτού του κλίματος από φορείς και πρόσωπα, που, έχοντας κατανοήσει αυτή τη μοναδική αξία των ιστορικών οικισμών, κινητοποιούνται, ευαισθητοποιώντας παράλληλα και τις τοπικές κοινωνίες, προκειμένου όχι μόνο να τους διαφυλάξουν με κάθε δυνατό μέσον, αλλά και να τους επανεντάξουν στη σύγχρονη ζωή.

Στο 1^ο κεφάλαιο, γίνεται μια προσπάθεια να οριστούν κάποιες έννοιες που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε το σύνθετο φαινόμενο ενός οικισμού, τους κανόνες λειτουργίας του, τις ιδιότητες που τον καθιστούν ιστορικό και ποια μπορεί να είναι η σχέση του με την πολιτιστική κληρονομιά, αλλά και με τη σύγχρονη ζωή. Στη συνέχεια, θα δούμε πότε και με ποιον τρόπο οι ιστορικοί οικισμοί συμπεριλήφθηκαν ως μνημεία άξια διατήρησης, τόσο στα διεθνή κείμενα (χάρτες, διακηρύξεις, συστάσεις, συμβάσεις, έγγραφα) όσο και στην ελληνική νομοθεσία.

Στο 2^ο κεφάλαιο, παρουσιάζονται συνοπτικά φορείς- σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, αλλά και προσωπικότητες, που ασχολούνται ή ασχολήθηκαν στο παρελθόν με την προστασία και την αναβίωση ιστορικών συνόλων και ποια ήταν η συμβολή τους, τελικά, σε αυτό τον τομέα.

Στη συνέχεια, στο 3^ο κεφάλαιο, αναλύεται η ίδια η διαδικασία της αναβίωσης ενός ιστορικού οικισμού, ποια είναι τα στάδια που τυπικά πρέπει να ακολουθηθούν, ποιοι είναι οι στόχοι που πρέπει να τεθούν και ποια τα αποτελέσματα που θα προκύψουν από μια επιτυχημένη αναβίωση.

Τα κεφάλαια 4 και 5 μας εισάγουν σε υλοποιημένες περιπτώσεις αναβίωσης οικισμών σε χώρες της Μεσογειακής λεκάνης και, κατόπιν, ειδικότερα στην Ελλάδα, παρουσιάζοντας για κάθε περίπτωση τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του οικισμού, τις αιτίες εγκατάλειψής του στο παρελθόν, το σχέδιο αναβίωσης που εφαρμόστηκε, τη σημερινή κατάσταση και τις προοπτικές-τάσεις του οικισμού μετά την αναβίωση και, τέλος, επιχειρώντας μια κριτική αποτίμηση του έργου.

Τα παραδείγματα που συμπεριλήφθηκαν απαντούν σε ένα ευρύ φάσμα οικισμών (από άποψη τοποθεσίας, μορφολογίας, πληθυσμιακών δεδομένων, προβλημάτων, δυνατοτήτων κλπ.). Κυρίως, όμως, έγινε μια προσπάθεια να ενσωματωθούν σε αυτή τη μελέτη τόσο επιτυχείς, όσο και ανεπιτυχείς –ή μάλλον λιγότερο επιτυχείς- προσεγγίσεις, πράγμα που μας βοήθησε στην πορεία, να αντλήσουμε κάποια συμπεράσματα σχετικά με το πλαίσιο στο οποίο πρέπει να κινούνται τέτοιες προσπάθειες, με την ελπίδα ότι αυτή η εργασία ίσως αποτελέσει μια ελάχιστη θεωρητική συμβολή στον τομέα της αποκατάστασης ιστορικών συνόλων ή ότι, έστω, θα συμβάλλει κάπως στην αντιστροφή του αρνητικού κλίματος απέναντι σε ένα τόσο εύθραυστο τμήμα της κληρονομιάς μας.

#title: Awakening the past. Revitalization of historic settlements in the Mediterranean

#student: Maria Sachsamanoglou

#supervisor: Maria Dousi

#date: September 2015

#course: diploma research thesis

#school / department: School of Engineering AuTh/Faculty of Architecture

#issue: link

Abstract

This research tries to approach a subject quite complex and, at the same time, crucial and contemporary. Historic settlements, which until recently were not even included in the institutional framework for protection, have not yet been conceived as part of the cultural heritage and, indeed, very important. Even the scientific field of restoration often connects automatically the notion monument with individual structures, excluding a priori historic settlements from this category. Unfortunately, this was the reason why many of them, after long periods of abandonment, collapsed, leading to the definitive loss of significant parts of the human history. Lately, however, there is an attempt of reversing this attitude by institutions and people who, having assessed this unique value of historic settlements, are taking action, while raising public awareness, in order to not only protect them by any possible means, but also integrate them into modern life.

In the first chapter, there is an attempt to define notions useful for understanding the complex phenomenon of a settlement, its functional rules, the qualities that render it historic and how it may be connected with cultural heritage, but also modern life. Next, we will find out when and in which ways historic settlements started to be conceived as monuments worth preserving in international doctrine (charters, declarations, recommendations, conventions, documents) as well as in Greek legislation.

In the second chapter, institutions – at international and national level, and also personalities, who work or worked in the past towards the protection and rehabilitation of historic ensembles, are briefly examined together with their overall contribution in this field.

Following, in the third chapter, the process of revitalization of a historic settlement is analyzed, the steps that should typically be followed, the goals that should be set and the results that should come out of a successful revitalization project.

Chapters 4 and 5 introduce us into implemented revitalization projects in countries of the Mediterranean basin and, afterwards, in Greece specifically, presenting for each case the special attributes of the settlement, the causes of abandonment in the past, the implemented revitalization project, the situation today and the prospects-tendencies of the settlement after the revitalization, attempting finally a critical assessment of the work.

The cases included address a wide range of settlements (in terms of location, morphology, demographic data, problems, potential etc.). Most of all, however, there is an attempt to include in this research successful as well as unsuccessful –or rather less successful- approaches, which helps us draw some conclusions about the framework in which such efforts should be integrated, hoping that this research may offer a minimum theoretical contribution in the field of rehabilitation of historic ensembles or that, at least, will somehow contribute to the reversal of the negative attitude towards an extremely fragile part of our heritage.